IBS — jakie są objawy tej choroby?

Czym jest IBS?

Pod pojęciem chorób czynnościowych rozumie się przewlekłe zaburzenia funkcjonowania przewodu pokarmowego, w których dominującymi objawami są:

• bóle brzucha,

• wzdęcia,

• zaparcia,

• biegunki.

Najnowsza, czwarta już, wersja Kryteriów Rzymskich wyodrębnia sześć chorób czynnościowych jelita, spośród których IBS znajduje się na pierwszym miejscu. Choroba ta występuje na całym świecie i szacuje się, że w krajach wysoko rozwiniętych może dotykać nawet 20% ogółu populacji [1]. Może pojawić się w każdym wieku, choć najczęściej występuje w trzeciej i czwartej dekadzie życia, nawet 4-krotnie częściej u kobiet, niż u mężczyzn. Choć nie jest to schorzenie groźne dla życia pacjenta, skutecznie utrudnia normalne funkcjonowanie oraz obniża jakość życia.

Jakie są przyczyny IBS?

Bezpośrednia przyczyna IBS nie została w pełni poznana, wiadomo jednak, że jest ona wieloczynnikowa. Za wykształcenie się choroby odpowiadają zaburzenia regulacji osi mózg-jelito, a także uwarunkowania genetyczne. Do pojawienia się zespołu jelita drażliwego predestynują dysbiozy układu pokarmowego oraz infekcje w tym obszarze. Znaczącą rolę przypisuje się też czynnikom psychologicznym, jak przewlekły stres, traumy lub depresja.

Jakie są charakterystyczne objawy IBS?

Według Kryteriów Rzymskich IV przesłanki pozwalające na postawienie diagnozy IBS obejmują nawracający ból brzucha przez co najmniej jeden dzień w tygodniu występujący regularnie przez ostatnie 3 miesiące. Jednocześnie dolegliwościom bólowym muszą towarzyszyć przynajmniej dwie z następujących cech:

• związek między bólem a defekacją,

• związek między bólem a częstotliwością wypróżnień,

• związek między bólem a konsystencją stolca.

Diagnozę w zakresie IBS można postawić, jeżeli powyższe kryteria są spełnione przez ostatnie 3 miesiące z początkiem objawów na co najmniej 6 miesięcy przed rozpoznaniem i przy jednoczesnym braku objawów alarmujących [2].

Teoretycznie może się wydawać, że diagnostyka IBS jest łatwa, ale to tylko pozory. Przede wszystkim wyróżnia się kilka postaci choroby – zaparciową, biegunkową, mieszaną oraz niezróżnicowaną. W ocenie wykorzystuje się Bristolską skalę uformowania stolca. U tego samego pacjenta postać IBS z biegiem czasu może ulegać zmianie.

Co więcej, w literaturze wskazuje się na konieczność przeprowadzenia diagnostyki różnicującej m.in. w sytuacji, kiedy w stolcu pojawia się krew, objawy pojawiają się w związku z antybiotykoterapią lub też pojawiają się w nocy [2]. We wszystkich tych przypadkach może się okazać, że problem zdrowotny leży zupełnie gdzieś indziej. Do schorzeń, z którymi należy różnicować IBS zalicza się m.in. celiakię, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroby pasożytnicze i bakteryjne jelit, czy SIBO, czyli zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego [3].

Jak skutecznie łagodzić objawy IBS?

Obecnie nie jest znany sposób wyleczenia IBS. Zespół jelita drażliwego jest definiowany jako choroba przewlekła, a jego objawy powracają – niekiedy nawet przez całe życie. Niemniej jednak dostępne są liczne sposoby łagodzenia symptomów IBS.

Istotną rolę odgrywa postępowanie niefarmakologiczne. Dieta LOW FODMAP, z małą zawartością cukrów prostych oraz polioli pozwala ograniczyć uciążliwość objawów. Zaleca się też dopasowanie podaży błonnika do postaci choroby – odpowiednio poprzez jej zwiększenie w postaci zaparciowej i zmniejszenie w postaci biegunkowej [4].

W literaturze wskazuje się także na pomocną funkcję psychoterapii. W szczególności zaleca się ją osobom, które nie reagują w sposób zadowalający na farmakoterapię [3]. Treningi relaksacyjne, mindfulness oraz terapie poznawczo-behawioralne pomagają wyciszyć się. To istotne, ponieważ jedną z przyczyn IBS są zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym i w obrębie osi jelita-mózg [1].

Postępowanie farmakologiczne powinno uwzględniać odpowiednie składniki. Warto zwrócić uwagę, czy tabletki na jelito drażliwe zawierają probiotyki takie, jak Bifidobacterium infantis 35624, Lactobacillus plantarum 299v lub Saccharomyces boulardii. Pomocne okazują się też preparaty zawierające wyciągi z roślin takich, jak rumianek, melisa, glistnik, czy mięta pieprzowa. Dodatkowo można uzupełnić dietę o błonnik rozpuszczalny [3]. Objawy choroby może łagodzić także ekstrakt z aloesu [5].

Ze względu na złożoną patogenezę zespołu jelita drażliwego, jego leczenie (lub raczej kontrola objawów) mają charakter interdyscyplinarny. Sięgając po odpowiednio dobrane suplementy diety, można jednak w istotnym stopniu zadbać o swój organizm w domu.

Bibliografia:

1. K. Adrych, Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych, Forum Medycyny Rodzinnej 2018, tom 12, nr 6, 224–233;

2. K. Adrych i in., Rozpoznawanie i leczenie zespołu jelita nadwrażliwego w praktyce lekarza rodzinnego, Varia Medica 2020 tom 4, nr 1, strony 52–59;

3. Babicki M. i in.; Stanowisko zespołu ekspertów w zakresie diagnostyki i leczenia zespołu jelita nadwrażliwego, Lekarz POZ 6/2023;

4. M. Kaczorek i in., Zespół jelita nadwrażliwego. Zadbaj o swoje jelita i zmień nawyki, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2024;

5. Khedmat H, Karbasi A, Amini M, Aghaei A, Taheri S. Aloe vera in treatment of refractory irritable bowel syndrome: Trial on Iranian patients. J Res Med Sci. 2013 Aug;18(8):732.

Artykuł sponsorowany